مروری بر برنامه‌های کاهش تقاضای مواد در ایران و توصیه‌هایی برای برنامه‌های توسعه و راهبردی کشوری

این مقاله با هدف مرور فعالیتهای کاهش تقاضای کشور و مقایسه آن با یافته‌های علمی و تجربیات جهانی نوشته شده است تا با شناسایی کاستیها، به چاره‌جویی و رفع آنها مبادت شود. عرصه کاهش تقاضا به‌طور کلی شامل سه رویکرد پیشگیری،‌ درمان و کاهش آسیب است. برنامه‌های پیشگیرانه که سعی در کاهش بروز موارد جدید سوءمصرف مواد دارند،‌به شیوه‌ها و اشکال مختلفی اجرا می‌شوند. مطالعات نشان داده است تنها آن دسته از اقدامات پیشگیرانه موثرند که جامع،‌ چندبخشی و مداوم باشند. در میان اقدامات درمانی نیز تنها دسته‌ای موثرند که به اعتیاد به چشم بیماری مزمن بنگرند. به‌عبارت دیگر تنها درمانها و مراقبتهای طولانی مدت در اعتیاد موثرند. همچنین به دلیل آمادگی نداشتن بسیاری از معتادان در پذیرش درمان از یک‌سو و نیز گسترش بیماریهای مهلکی همچون ایدز و هپاتیت از راه استفاده مشترک از وسایل تزریق از سوی دیگر،‌ اتخاذ روشهای کاهش آسیب (که مبتنی بر به‌کارگیری اصول بهداشتی بدون الزام به ترک هستند) از اولویتهای کاهش تقاضا است. ایران رتبه اول را در بین کشورهای جهان به لحاظ میزان مصرف مواد افیونی داراست. تاریخ معاصر کشور ما نشانگر غلبه دیدگاه کاهش عرضه و نقش حاشیه‌ای کاهش تقاضا بوده است. رویکرد کاهش تقاضا در ده‌سال اخیر به‌تدریج در کشور گسترش یافته است. با وجود این، دچار کمبودهایی بوده است، چه از بعد فضای قانونی، برنامه‌های راهبردی و ساختارهای اداری و چه از بعد بررسیهای همه‌گیری‌شناسی و فعالیتهای موثر پیشگیرانه، درمانی و کاهش آسیب،‌ بوده است. بنابراین ضروری است مسئله کاهش تقاضا مورد توجه بیشتر صاحبنظران و مسئولان کشور قرار گیرد